ROCZNICA UTWORZENIA ARMII KRAJOWEJ

81. lat temu, 14 lutego 1942 r., Naczelny Wódz generał broni Władysław Sikorski wydał rozkaz
o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. W związku z tym skierował do Kraju
depeszę o następującej treści:

„Dnia 14 lutego 1942 r.
Kalina
W ślad za moim rozkazem l.2926 z dnia 3 IX 1941 r.
1. Znoszę dla użytku zewnętrznego nazwę ZWZ – wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej
w Kraju stanowią „Armię Krajową” podległą
Panu Generałowi, jako jej dowódcy
2. Stanowisko Pana Generała nosi nazwę Dowódcy Armii Krajowej […]
Naczelny Wódz
Sikorski
Generał broni”

Dowódcą Armii Krajowej został generał brygady Stefan Rowecki „Grot”. Celem utworzenia
Armii Krajowej było scalenie polskich konspiracyjnych oddziałów zbrojnych, podporządkowanie ich
rządowi RP w Londynie oraz włączenie w struktury Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Armia
Krajowa stała się konspiracyjnym Wojskiem Polskim działającym w strukturach Polskiego Państwa
Podziemnego, osiągając latem 1944 roku ok. 350-380 tysięcy zaprzysiężonych żołnierzy oraz
cywilnych konspiratorów. Znamienne są słowa pierwszej zwrotki Hymnu Polski Podziemnej
„Naprzód, do boju żołnierze Polski Podziemnej! Za broń! Boska potęga nas strzeże Woła do boju Was
dzwon…”

Warto przypomnieć treść Przysięgi Armii Krajowej „W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Maryi Panny, Królowej Korony Polskiej kładę swe ręce na ten Święty Krzyż znak Męki i Zbawienia, i przysięgam być wiernym Ojczyźnie mej, Rzeczypospolitej Polskiej, stać nieugięcie na straży Jej honoru i o wyzwolenie Jej z niewoli walczyć ze wszystkich sił – aż do ofiary życia mego. Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i rozkazom Naczelnego Wodza oraz wyznaczonemu przezeń Dowódcy Armii Krajowej będę bezwzględnie posłuszny, a tajemnicy niezłomnie dochowam, cokolwiek by mnie spotkać miało. Tak mi dopomóż Bóg.”
Przyjmujący przysięgę odpowiadał: „Przyjmuję cię w szeregi Armii Polskiej walczącej z wrogiem w konspiracji o wyzwolenie Ojczyzny. Twym obowiązkiem będzie walczyć z bronią w ręku.
Zwycięstwo będzie twoją nagrodą. Zdrada karana jest śmiercią.

Obszar działania AK obejmował tereny II Rzeczpospolitej okupowane przez Niemców
i Sowietów. Armia Krajowa była największym oraz najlepiej zorganizowanym podziemnym wojskiem
w okupowanej Europie.

Wymownym przekazem dla potomnych jest treść wiersza pt. Armia Krajowa, którego autorem
był śp. ppłk dr. Zbigniew Kabata ps. „Bobo” – żołnierz legendarnego oddziału partyzanckiego Armii
Krajowej „Jędrusie”.

Armia Krajowa

Byłaś dla nas radością o dumą,
jak stal prężna, jak żywioł surowa,
ustom – pieśnią, sercu – krwawą łuną,
Armio Krajowa, Armio Krajowa.
Zimny ogień, granat pod podłogą,
łańcuch co dzień spajany od nowa,
zbrojne kroki nocą leśną drogą,
Armio Krajowa, Armio Krajowa.
W bohaterów prowadziłaś ślady
naród zwarty, jak grupa szturmowa,
aż spłynęłaś krwią na barykady,
Armio Krajowa, Armio Krajowa.
Nie rabaty, nie barwy mundurów,
nie orderu wstęga purpurowa,
ale skowyt i krew spod pazurów,
Armio Krajowa, Armio Krajowa.
Choć nagrodą było Ci wygnanie,
kulka w plecy, cela betonowa,
co się stało – nigdy nie odstanie,
Armio Krajowa, Armio Krajowa.
Odmówiono Ci sławy i życia,
ale symbol wyklęty i słowa
imię Twoje wciąż sławią z ukrycia,
Armio Krajowa, Armio Krajowa.
Nas nie stanie, lecz Ty nie zaginiesz,
Pieśń Cię weźmie, legenda przechowa.
Wichrem chwały w historię popłyniesz,
Armio Krajowa, Armio Krajowa.

Armia Krajowa została rozwiązana przez ostatniego Dowódcę gen. bryg. Leopolda
Okulickiego ps. „Niedźwiadek” rozkazem wydanym 19 stycznia 1945 roku:
„ŻOŁNIERZE SIŁ ZBROJNYCH W KRAJU !
Postępująca szybko ofensywa sowiecka doprowadzić może do zajęcia w krótkim czasie całej Polski przez
Armię Czerwoną. Nie jest to jednak zwycięstwo słusznej sprawy, o którą walczymy od roku 1939.
W istocie bowiem – mimo stwarzanych pozorów wolności – oznacza to zmianę jednej okupacji na drugą,
prowadzoną pod przykrywką Tymczasowego Rządu Lubelskiego, bezwolnego narzędzia w rękach
rosyjskich.

Żołnierze ! Od 1 września 1939 r. Naród Polski prowadzi ciężką i ofiarną walkę o jedyną Sprawę, dla
której warto żyć i umierać: o swą wolność i wolność człowieka w niepodległym Państwie.
Wyrazicielem i rzecznikiem Narodu i tej idei jest jedyny i legalny Rząd Polski w Londynie, który walczy
bez przerwy i walczyć będzie nadal o nasze słuszne prawa.

Polska, według rosyjskiej receptury, nie jest tą Polską, o którą bijemy się szósty rok z Niemcami, dla
której popłynęło morze krwi polskiej i przecierpiano ogrom męki i zniszczenie Kraju. Walki
z Sowietami nie chcemy prowadzić, ale nigdy nie zgodzimy się na inne życie, jak tylko w całkowicie
suwerennym, niepodległym i sprawiedliwie urządzonym społecznie Państwie Polskim.
Obecne zwycięstwo sowieckie nie kończy wojny. Nie wolno nam ani na chwilę tracić wiary, że wojna ta
skończyć się może jedynie zwycięstwem jedynie słusznej Sprawy, tryumfem dobra nad złem, wolności
nad niewolnictwem.

Żołnierze Armii Krajowej !

Daję Wam ostatni rozkaz. Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej
niepodległości Państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą. Starajcie się być przewodnikami
Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego. W tym działaniu każdy z Was musi być dla
siebie dowódcą. W przekonaniu, że rozkaz ten spełnicie, że zostaniecie na zawsze wierni tylko Polsce
oraz by Wam ułatwić dalszą pracę – z upoważnienia Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
zwalniam Was z przysięgi i rozwiązuję szeregi AK.

W imieniu służby dziękuję Wam za dotychczasową ofiarną pracę. Wierzę głęboko, że zwycięży nasza
Święta Sprawa, że spotkamy się w prawdziwie wolnej i demokratycznej Polsce.

Niech żyje Wolna, Niepodległa, Szczęśliwa Polska.

Dowódca Sił Zbrojnych w Kraju

Niedźwiadek”

Pomimo rozwiązania Armii Krajowej część oddziałów oraz żołnierzy okresu wojennej
konspiracji nie złożyła broni i kontynuowała działalność konspiracyjną do 1956 roku, tworząc
Powojenne Podziemie Niepodległościowe, które podjęło nierówną walkę z zainstalowanym
w powojennej Polsce sowieckim modelem państwowości. Tysiące niezłomnych żołnierzy AK oraz
działających po wojnie w organizacjach podziemia niepodległościowego (organizacje konspiracyjne
m.in.: Ruch Oporu Armii Krajowej (ROAK), „Nie”(Niepodległość), Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj,
Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” (WiN), Narodowe Siły Zbrojne (NSZ) zostało aresztowanych
i wywiezionych przez NKWD do ZSRR. W Polsce byli mordowani, torturowani, fałszywie oskarżani
i represjonowani przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, a wielu z nich – na
podstawie sfałszowanych procesów – zostało skazanych na karę śmierci bądź wieloletnie więzienie.

Etos, dziedzictwo i Testament Armii Krajowej a także powojennego podziemia
niepodległościowego były znaczącym punktem odniesienia dla powstania i działalności Solidarności
oraz odzyskania przez Polskę niepodległości w 1989 roku.

Dla zachowania pamięci żołnierzy polskiego powojennego podziemia niepodległościowego
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił w dniu 3 lutego 2011 roku ustawę o ustanowieniu
dnia 1 marca Narodowym Dniem Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.

opr. Krzysztof Sikora
Warszawa 12.02.2023 r.